Sivil havacılıkta rakamlar pandemi öncesine dönüyor
KUTAY KORAP BLOOMBERG HT-ARAŞTIRMA
Covid 19 pandemisinin tesirinin azalmasıyla artan mobilite ve güçlü talep, maliyet azaltıcı tedbirler, artan jet yakıtı fiyatları, güçlü kargo operasyonları, cazip turizm destinasyonu ve TL’deki bedel kaybı üzere ögeler havacılık dalında de tesirini gösterdi.
Ayrıca son günlerde global havayolu firmalarının işçi kasvet yaşaması onlarca uçuşun iptal olmasına sebep olurken, Türk havacılık bölümünün buna hazırlıklı olması bir müspet gelişme oldu. 2022 yılının ikinci çeyreği, mevsimsellik tesirinin de dal için öne çıktığı bir devir olarak yolcu sayılarında süratli bir toparlanma yarattı. Türk Hava Yolları ve Pegasus yurt dışı uçuş sayılarında pandemi öncesindeki düzeyin üzerine çıkmayı başardılar.
2022 yılının ikinci çeyreği havacılık şirketleri açısından nasıl geçti?
• Türk Hava Yolları 2022 yılının ikinci üç ayında toplamda 18.22 milyon yolcu konuk ederken; bunu 6.52 yurt içi, 11.7 milyonu ise yurt dışı yolculardan oluştu. Yılın ikinci çeyreğini 2019’un birebir devir ile kıyasladığımızda yurt dışı yolcu sayısında yüzde 10 artış, yurt içinde ise yüzde 16 daha düşük yolcu sayısı görüldü.
• Pegasus yılın ikinci çeyreğinde 6.52 milyon yolcu ağırlarken; yurt içinde 2.76, yurt dışında ise 3.76 milyon yolcu halinde dağılımı gerçekleşti. Türk hava yollarındaki üzere Pegasus’ta da yurt dışı yolcu sayısı pandemi öncesine nazaran yüzde 4 artarken, yurt içerisinde bu sayı yüzde 27 daha düşük olarak şekillendi.
• TAV Havalimanları nezdinde ise 2022 yılının ikinci çeyreğinde 19.86 milyon yolcu ile toplamda 2019’un tıpkı devrine nazaran yüzde 19 daha az yolcu konuk etti. 2019 yılının ikinci çeyreği ile kıyasalandığında; yurt içerisinde yüzde 7, yurt dışı sınırlarda ise yüzde 25 daha düşük bir performans sergilendi.
DHMİ sayılarına nazaran 2022 yılı Ocak-Haziran devrinde 75 milyondan fazla kişi havayolu ile seyahat etti. Bu sayı her ne kadar 2019’a nazaran hayli düşük kalsa da, yılın ikinci çeyreğinde 2019 düzeylerine yaklaşma görülmesi dal açısından olumlu bir gelişme…
Pandemi öncesine nazaran üç şirkette yolcu sayılarında düzgünleşme sağlamayı sürdürürken, geçen yıla nazaran ise her biri yolcu sayılarını önemli oranda artırdı. Ama geçen yılın Nisan ayında başlayan ve Mayıs ayına kadar süren 19 günlük tam kapanmanın tesirlerini de ölçümlemekte yarar var.
Son devirde TL’deki kıymet kaybının Türkiye’nin turizm cazibesini artırması ve kovid tedbirlerinin azaltılması yurt dışı yolcu sayılarında değerli ölçüde toparlanmaya sebep oluyor. Başka taraftan dış sınırlara nazaran, görece zayıf kalan iç sınırlarda artan uçak bilet fiyatlarının tesirleri dikkat çekti.
2022 yılının başında 499 TL’den 599 TL’ye yükseltilen uçak bileti tavan fiyatı Mart’ta 699 TL, Nisan’da 799 TL olurken, bugün 999 TL’ye kadar çıktı. Ancak dolar bazında fiyatların 40-50 dolar aralığında olduğunu ve iç sınır yolcularının şirketlere dolar bazlı getirilerinin dış çizgilere nazaran daha düşük olduğunu da hatırlatmakta yarar var.
Tavan fiyat uygulaması birinci olarak 2013 yılında gelirken, o devirde 299 TL civarında bir fiyat belirlenmiş ve devrin 150 dolarına tekabül etmekteydi. Hasebiyle şu anki tavan fiyat uygulamasının havayolları tarafında pek kârlı gözükmediği yorumlanabilir.
Savaş tesiri azalıyor
Sektörde 2022 yılının birinci çeyreğinin sonuda tesir yaratan Rusya’nın Ukrayna’yı işgali en kıymetli belirsizlikler ortasında yer aldı. 2000 yılında toplam turist içerisindeki Rusya ve Ukrayna vatandaşlarının hissesi yüzde 8 iken, 2021’de bu sayı yüzde 27’ye yükseldi. Salgın öncesinde 8.5 milyon Rus ve Ukraynalı turist ülkeyi ziyaret ederken, 2021 yılında bu sayı 6.7 milyon kişi oldu. İşgal sonrasında iki ülke vatandaşlarının alım gücündeki azalma, savaş meçhullüğü ve önceliklerin değişmesi kesim açısından bir risk ögesi yarattı. Lakin son turizm sayılarına bakıldığında savaş tesirinin azalarak devam ettiği dikkat çekiyor.
Borsa İstanbul’daki getiri yüzde 75
2022 yılını başından bu yana Borsa İstanbul ulaştırma endeksi dolar bazında yüzde 75 getiri ile endeksin en fazla dikkat çeken bölümlerinden biri oldu. 2022 yılının ikinci çeyreğinde ise Pegasus yüzde 40, Türk Hava yolları yüzde 28 ve TAV Havalimanları ise yüzde 7,5 ile endeks üzerinde getiri sağladı. Endeks yılbaşından bu yana yalnızca Borsa İstanbul karşısında değil birebir vakitte global emsalleri karşısında da olumlu bir performans sergiledi. MSCI Tüm ülkeler Ulaştırma endeksi yılbaşından bu yana yüzde 9 götürü tarafında yer alırken, BIST Ulaştırma endeksi yüzde 75 getiri ile önemli oranda müspet ayrıştı. Lakin yıllar prestijiyle tablo baktığımızda getiri de çok farklı senaryo öne çıkıyor. Birebir çarpan bazında baktığımızda ise Türk şirketlerinin iskontosu emsallerine nazaran kısmi de olsa, sürüyor.